Zoals een generator stroom opwekt, zo kan in een klas leer-kracht worden opgewekt. De kwaliteit van aandacht en de interactie tussen leraar en leerling bepalen hoeveel leer-kracht er gegenereerd wordt. Door de aandacht te richten op wie we zijn en waarvoor we zijn samengekomen, wordt een klas een ‘generatieve ruimte’; een plek waar we samen tot leren komen. De kracht om te leren zit in iedereen die aanwezig is in die ruimte. De leraar gaat voor in het leren en faciliteert het leerproces. Hij weet hoe het is om iets niet te weten en te vertoeven in onzekerheid en onvermogen. Hij of zij kent als geen ander het worstelen met wat er te leren valt. Als het goed zit, zijn de rollen van leraar en leerling inwisselbaar. Beiden leren van elkaar.
Wat helpt ons om tot leren te komen? We dienen ons aangesproken te voelen in wie we zijn, ons verbonden te voelen met de ander, te weten waartoe het leren bijdraagt en de energie te voelen stromen als er een focus is op een gemeenschappelijke taak. Zo voldoet het leren aan basisvoorwaarden als autonomie, verbondenheid, bekwaamheid én zinvol kunnen bijdragen.
Het onderwijs zoals het nu bestaat, is gestoeld op het rivaliteitsprincipe: beter zijn dan de anderen en meer punten halen. Kinderen worden voortdurend gemeten, beoordeeld en vergeleken. Dat heeft ons in een bepaald opzicht ver gebracht. Dat systeem blijkt echter zijn limiet bereikt te hebben. Het onderwijs moet een plek zijn waar we samenkomen om bij te dragen aan de maatschappij van morgen. Om antwoord te bieden op de vragen van deze tijd. Wat heeft deze wereld nodig? Wat is mijn plek daarin? Wat is een zinvol bestaan?
Ooit las ik op de website van een school: “wij bereiden onze kinderen voor op de maatschappij van morgen”. Die “maatschappij van morgen” bestaat (nog) niet en is veelal een projectie van de huidige maatschappij in de toekomst. Globalisering, 24u-economie, ratrace, extreme nadruk op presteren, controleren en consumeren. Is dit waar we meer van willen? Is dit waar we gezond en gelukkig van worden? Dat blijkt zo niet te zijn. De realiteit is dat we de maatschappij van morgen vandaag aan het maken zijn. En dan kunnen we ons afvragen hoe we willen dat die maatschappij eruitziet en hoe we er op de beste manier aan kunnen bijdragen.
In plaats van leer-kracht en energie op te wekken, vraagt het ontzettend veel energie als we het bestaande schoolsysteem gewoon als een machine willen laten verder draaien en de leerlingen erdoorheen sleuren.
De belangrijkste vragen die je jezelf als leraar kan stellen, zijn de volgende: “Wie ben ik? Wat sta ik hier te doen? Wie zijn jullie? En hoe kunnen we samen bijdragen aan de wereld van morgen?”
Zo zorg je ervoor dat er geen energie verloren gaat en dat de ruimte waarin je samen vertoeft, generatief wordt; dat er kennis, inzicht, vaardigheden, oplossingen en ideeën voortgebracht worden. En vooral dat er ‘goesting’ is om te leren, omdat eenieder zich aangesproken voelt in de kern van zijn bestaan.
